Cinema Komunisto

1945. Tito osniva Avala film u Beogradu, u tom trenutku drugi najveći filmski studio u Evropi. Ubrzo se ustanovljava žanr ”partizanskog filma” čija je uloga bila legitimisanje mita na kome počiva nova Jugoslavija. Kroz idealizovano prikazivanje Narodno Oslobodilačke Borbe i glorifikaciju Titove uloge kao vrhovnog komandanta posleratne socijalističke rekonstrukcije, ovi filmovi imaju zadatak da tu idealizaciju učine stvarnom.
Cinema Komunisto istražuje mit o Jugoslaviji i ljude koji su kreirali njenu fikciju. Govori o tome koja je bila uloga onih kojima je bio dodeljen zadatak da prave filmsku naraciju zemlje koja je i sama mogla biti fiktivna.
Jugoslovenski posleratni film karakterišu dve specifičnosti: komunistička vlast koja filmom želi da promoviše zemlju ne samo unutar njenih granica, već i u inostranstvu i vrhovnog komandanta, ”plišanog diktatora”, koji pored toga što prvi gleda svaki film koji se u zemlji proizvede, gleda i najmanje po jedan film svakoga dana tokom 32 godine.  Njegov omiljeni žanr? Vesterni i partizanski.
Filmski grad u Košutnjaku osniva se političkom direktivom, a Tito lično imenuje prvog direktora komiteta. Namera je bila da se napravi ”Holivud istoka” koji će moći da proizvede 100 filmova godišnje u ratom opustošenoj zemlji. Neograničena podrška vojske tadašnjoj filmskoj industriji, učinila je mogućim gigantske ko-produkcije poput: „Genghis Khan“, „Marco Polo“, „The Iron Cross“, „Kelly’s Heroes“,and „Quo Vadis“…).  Partizanski film se susreo sa Holivudom, a boršt vestern sa špageti vesternom na istočni način.

1969. “Bitka na Neretvi” biva nominovana za Oskara za najbolji strani film. To je bila produkcija koja je pojam ”ratni film” podigla na jedan novi nivo. Za potrebe snimanja, srušen je pravi most preko Neretve, u reku je bačeno 20 topova, 16 tenkova i kamiona i oko 5 tona ostalog naoružanja. Oko 6.000 vojnika JNA provelo je dobar deo svog vojnog staža statirajući u grandioznim masovnim scenama. Fikcija je nadmašivala realnost.

Dajući dozu glamura nacionalnim stremljenjima, filmske zvezde uživale su Titovo gostoprimstvo. Njegovi maniri i način života omogućili su ovom jugoslovenskom lideru proleterijata da na svom privatnom ostrvu, safari parku, jahti i privatnom bioskopu na otvorenom ugošćava zvezde sa holivudske A liste. Ričard Barton je igrao Tita, Orson Vels četničkog vođu, Jul Briner partizanskog diverzanta..

Ovo je priča o filmu ”na komunistički način”, koja otkriva megalomaniju koja se graniči sa ludilom i koja je u isto vreme i komična i tragična. Zalazi u prošlost koja je zaboravljena i u način pravljenja filmova u kome je država učestvovala u meri koja je danas nepojmljiva. U zemlji u kojoj slobodni izbori nisu postojali, a oni koji su previše pitali ostajali bez pasoša – u realnosti, kao i u fikciji pod patronatom države – problemima nije bilo dozvoljeno da postoje.

Displej svih uspešnih jugoslovenskih filmova bio je Filmski festival u Puli, u rimskom koloseumu, nadomak Titovog privatnog ostrva. Kao počasni gost, on otvaranju prisustvoje u društvu Sofije Loren. Mornari u belim uniformama popunjavaju prve redove arene. Titovo učešće u filmskoj industriji podrazumevalo je pismene komentare na scenarija i pravo na prvo gledanje radnih verzija ilmova.

Tito umire 1980. i realnost nadvladava fikciju.  Vojnici koji su nekada bili statisti i filmska publika, odlaze na pravo ratište, a mesta u pulskoj areni ostaju prazna – 1991. festival je samo simbolično otvoren i odmah zatvoren usled nemira u zajedničkoj državi.

Naši likovi su ljudi koji su stvarali jugoslovensku kinematografiju: reditelji, scenografi, statisti, disidenti, komunisti, policajci, holivudske zvezde i kao ”special guest star” – Maršal Tito.